DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Tükenme noktası genellikle yardım almaya karar verilen son noktadır. Bu aşamaya gelene kadar anne babalar çeşitli aşamalardan geçerler; inkar, yas, devamlı tetikte yaşamak, öfke, suçluluk, suçlama, gelecek endişesi, yalnızlık, depresyon. DEHB tanısı almış olan çocukların ve gençlerin anne babaları DEHB’nin sadece dikkatsizlik, fazla hareketli olma ya da düşünmeden hareket etmeyle ilgili basit bir sorun olmadığını bilirler. DEHB sabah uyanmadan, gece uykuya geçinceye kadar, hatta uykuda bile yaşamın her anında ve her alanında hem çocuğu hem de çocukla ilişkisi olan herkesi yoran, tüketen, önemli ama tedavisi mümkün olan bir ruh sağlığı problemidir.
DEHB’ de Tedavi Hedefleri
1- Aşama: DEHB belirtilerini kontrol altına alma.
2-Aşama: Yıpranmış olan ilişkileri tamir etme.
3-Aşama: DEHB’li bireye, yaşına uygun olarak kendisini yönetebilme becerileri kazandırmak.
4-Aşama: Yaşam kalitesini yükseltmek.
DEHB tanısı alan her çocuğun ebeveynlerinin de bireysel ya da grup seansları şeklinde yapılan anne-baba eğitimlerini almaları gerekir.
DEHB’ de Bilişsel Davranışçı Terapi
DEHB’ nin tedavisinde etkinliği bilimsel yöntemlerle kanıtlanmış olan psikososyal tedavilerden birisidir. İlaç tedavisi gerektirecek düzeyde olan dikkat dağınıklığı, aşırı hareketlilik ya da dürtüsellik belirtilerinin ilaç verilmeden sadece bilişsel davranışçı terapi ile kontrol altına alınması mümkün değildir. Bu işlem freni çalışmayan bir aracın sürücüsüne ileri sürüş tekniklerini öğretmeye benzer. Kişi kaza yapacağını bile bile kaza yapmaya devam eder. BDT ile dikkatini nasıl daha iyi odaklayabileceğini ya da dürtüsel davranışlarını nasıl daha iyi kontrol edebileceğini öğrense bile fren sistemi tam çalışmadığı için bunları tam uygulayamaz. Ancak ilaçla birlikte fren sistemi çalışmaya başlayan çocuk ve gencin kendini izleme, davranışlarını kontrol etme, düzelen dikkatini nereye yönlendireceği konusunda plan yapması gibi bir çok alanda desteklenmesi noktasında BDT’ nin önemli katkıları olur. BDT’ nin en önemli katkılarından biri kişiye verilen psikoeğitimdir.
Anne Baba Eğitimi
Psikososyal tedavilerin en önemli parçalarından biri anne baba eğitimidir. Anne baba eğitimi bireysel ya da grup seansları olarak yapılır. DEHB tanısı almış her çocuğun anne babasının bu eğitimi alması gerekir. Çocuk büyüdükçe her yaş döneminde ya da her iki yılda bir eğitimin tekrarlanmasında fayda vardır. Bu eğitimler sayesinde;
Anne baba çocuğuyla daha sağlıklı iletişim kurmayı öğrenir.
Anne babanın çocuklarında uygun olmayan davranışlarla baş etmeleri konusunda becerileri artar.
Anne baba ve çocuk arasında yakın ilişki kurulur.
Çocukların karşı gelme, söz dinlememe gibi yıkıcı davranışlarında azalma olur.
Aile içinde stres ve gerginlik azalır.
Anne babanın kendisine olan özgüveninde artma olur.
Eğitimden iki, dört ve altı ay sonra yapılan izleme çalışmalarına göre, sağlanan olumlu değişiklikler eğitim bittikten sonra da devam eder.
ANNE BABA EĞİTİMİNİN HEDEFLERİ
1.BASAMAK: Kabullenme ve ilişki kurma basamağı
2.BASAMAK: Olumsuz duyguları yönetebilmek
3.BASAMAK: Kurallar-sınırlar, disiplin
4.BASAMAK:Birlikte çözüm üretmek ve sorumluluklar
BDT ve psikososyal eğitimlerin dışında DEHB belirtilerini daha kolay şekilde ve ilaca gerek olmadan hafifletebileceğini öne süren bir çok alternatif tedavi seçenekleri de bulunmaktadır. Bu tedavilerin çocuğunun etkin olduğuna dair bilimsel kanıtlar yoktur.
DEHB’ lİ bir bireyin şeker, salisilatlı besinler ve yapay gıda boyaları gibi belirli gıdaları tüketmekten kaçınması durumunda belirtilerin ortadan kalkacağı varsayımına dayanmaktadır. Bunların en bilineni Eugene Arnold (2002), DEHB için eleme perhizleri üzerinde yazıları incelemiş ve araştırmaların çoğunda bu yaklaşımın güvenilir olduğuna dair kanıt bulamadığını belirtmiştir.
DEHB ile ilgili kitaplar yazan Thomas Armstrong, ilaçlara alternatif olarak ebeveynlere ‘Dengeli bir kahvaltı hazırlayın’, ‘Çocuğun ilgisini çeken bir şeyler bulun’,’ Çocuğunuzu savaş sanatları kursuna gönderin ’,’Odaklanma ve sakinleşme için fon müziği kullanın’ vb. önerilerde bulunmaktadır. Armstrong tarafından önerilen stratejilerin çoğu DEB’liler de dahil, tüm çocuklar için olumlu sonuçlar verir, fakat bu öneriler DEHB tanısı alan çocukların sürekli olarak yaşadığı sorunları hafifletmeye tek başına yeterli olmaz. Lawrence Diller de bu yaklaşımı benimser. Bozukluğu rahatsız edici bir yaramazlık, aşırı hareketlilik veya dikkatin arada sırada dağılması olarak nitelendirir gelecekte ortaya çıkabilecek madde bağımlılığının yanı sıra pek çok patoloji riski görmezden gelinmesine neden olur.
DEHB İÇİN 10 TEMEL İLKE
1.Önce kendinize iyi bakın.
2.Olumluya odaklanın.
3.Yapısal bir sorun olduğunu kabul edin.
4.Etkili ve iyi bir iletişim içinde olun.
5.Birlikte keyif alacağınız özel zamanlarınız olsun.
6.Evde belirli bir rutin ve düzeni sağlayın.
7.Ev ve okul için temel kuralları belirleyin ve tutarlı bir şekilde uygulayın.
8.Sonuçları hemen ve kararlı bir şekilde uygulayın.
9.Kriz anlarında durun ve mola verin.
10.Sorumluluk becerisini tutarlıkla destekleyin.
Kaynak:
Dr.Özlem Sürücü , Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Anne Baba- Öğretmen Elkitabı
Diller, L. H. 1998.Running on Ritalin: A Physician Reflects on Childeren, Society, and Performance in a Pill.New York:Bantam Books .
Bir cevap yazın